New Memphis Modern

De Memphis Milano groep was de slechtste én beste designstroming allertijden.

Na jaren van het Scandinavische Design regime, kwam in de jaren '80 een radicale verandering genaamd Memphis Milano. Waar natuurlijke materialen heerste, kwam plastic. En waar een rustig gevoel werd neergezet kwam een hysterisch tegengeluid. Net als in de jaren '50 ademde de afgelopen jaren rust uit: New Nordic Design nam onze woonkamers over. Sinds 2012, brengen Muuto, Hay en Normann Copenhagen de traditie van Scandinavisch design weer tot leven. Ergens hadden we het dus kunnen verwachten: het bolde en plastic-gevoel uit de jaren '80 komt terug.

Kleine kanttekening: het is niet het Memphis dat we gewend zijn. Laten we het voor het gemak even Memphis Minimalism of de New Memphis Modern noemen. De objecten, variërend van kleding tot keramiek en van stationery tot meubels zijn een stuk minder hysterisch dan Sottsass' filosofie. In de objecten zie je bijna de Scandinavische of Japanse design filosofie terug. Toch zie je in het hart de waardes van het radicale breken van de Memphis Group doorschemeren, ook al is de regionale restrictie van Milaan verdwenen. Tijd voor een duik in de geschiedenis.

Over Memphis Milano & the Memphis Group

Italiaans architect en ontwerper Ettore Sottsass startte de Memphis Group in 1980 in Miliaan. De groep bestond uit verschillende Italiaans architecten, schrijvers, kunstenaars en ontwerpers. Hun doel was het creeëren van een nieuwe internationale stijl in design.

Het collectief van makers reageerde op het natuurlijke en minimalistische gevoel van Scandinavian Design. De naam ontstond bij toeval, toen het nummer 'Stuck Inside of Mobile with the Memphis Blues Again' van Bob Dylan bleef hangen op de platenspeler. De hele avond werd dit nummer keer op keer gedraaid. Of het daadwerkelijk klopt, dat is moeilijk te bewijzen.

In The Memphis groep vond je kunstenaars als Alessandro Mendini, Matteo Thun en vele anderen. Anders dan in Scandinavisch Design vond The Memphis Group dat een object je persoonlijke en individuele karakter moest representeren en tegelijkertijd de traditionele benadering van design moest uitdagen. Veel van de Memphis-leden hadden een architectonische achtergrond, dat zie je in de bewonderenswaardige constructies en vormentaal. Geen product werd overgeslagen. Van theepotten tot typemachines, alles in het dagelijkse leven werd voorzien van het Memphis Milano-sausje.

“Their aim? To create a new international style in design.”

Destijds werden de ontwerpen van de Memphis groep door design critici weggezet als ordinair design, niet waardig in de kunstsector. Nu vind je in bijna elk groot moderne kunst museum minstens een of twee objecten van de Memphis Group terug. Met de Olivetti typemachine als must-have in elke design collectie.

Over de oprichter

Ettore Sottsass (1917, Oostenrijk) groeide op in Milaan, waar hij de Valentine typemachine voor Olivetti ontwierp. Hij was bang dat zakelijk ontwerpen zijn creativiteit zou doden. Daarom besloot hij het roer volledig om te gooien en te werken met zogenaamde 'Super-boxes'. Dit was de start van The Memphis Group. Hier ontwikkelde hij nog steeds ontwerpen voor de commerciële markt, voor o.a. Alessi, Fiorucci, Knoll en Esprit, maar was hij vrij in de keuze van vorm en materialen.

De kenmerken van Memphis Milano

Memphis Milano staat bekend om zijn buitengewone stijl van sculpturale proporties en grafische patronen. Het zig-zag figuurtje is onlosmakelijk met Memphis Milano verbonden. De combinatie van verschillende geometrische vormen zorgen voor hallucinerende patronen. Patronen die bijna lijken te bewegen (of mooier nog boogie), als je je ogen dichtknijpt. Deze patronen zijn de basis van hun designs en werden dwars door elkaar heen gebruikt in kasten, lampen of gordijnen.

De ontwerpers van Memphis Milano stapten weg van natuurlijke materialen en gebruikten glas of neon plastic. Het allerliefste maakten ze gebruik van kunststof, omdat dit materiaal 'obviously' ziel en cultuur miste, aldus Memphis, The New International Style het manifest van de Memphis Group. Het materiaal was de perfecte match voor hun radicale en atypische structuren.

“De Memphis Group werd door designliefhebbers afgekeurd. Nu heeft elk moderne kunst museum minstens 1 object in de collectie. ”

En nu is het terug: het Memphis-gevoel. Niet meer vanuit Milaan, niet meer zo hysterisch als vroeger. Maar toch, de designelementen zijn duidelijk te herkennen, het idee om een tegenreactie te leveren en vooral kleur te brengen in het dagelijks bestaan. Het is alsof de Memphis Group is opgegroeid en eigen is gemaakt door makers over de hele wereld. Het resultaat zijn nieuwe, frisse ontwerpen met een gedegen basis en een eigen gevoel.

De patronen van de Memphis Group komen bijvoorbeeld bij sieraden-ontwerpster Studio Emma Odenkirchen naar voren. Met klei vormt ze verschillende patronen, die elke keer net even anders zijn. Studiopepe nam de atypische vorm van de Memphis Group en maakte het net een stuk minimalistischer. Papier Tigre's papierwaren zijn grafisch hysterisch, maar tegelijkertijd praktisch en minimalistisch. En in keramiek steelt Leah Jackson Ceramics de show met haar rustige, doch grafische mokken.

Wat al deze objecten gemeen hebben, is dat ze een duidelijk functioneel doel hebben. De ontwerpen reïnterpreteren een ietwat saai object en geven er een speelse en eigenzinnige draai aan. Minder schreeuwend dan Memphis Milano, maar op een subtiele manier aanwezig.

The Memphis Group heeft de basis gelegd voor een nieuwe generatie ontwerpers die niet bang zijn voor kleur of bolde patronen. Met een minimalistische touch toch tegendraadse ontwerpen maken. Oftewel: wat wel goed was aan Memphis Milano hergebruiken en nog beter maken. Na de sobere crisis is het tijd voor weer wat kleur in de huiskamer. En dat maakt Memphis Milano zowel de slechtste als beste designstroming allertijden.

Headerbeeld: Studio Emma Odenkirchen.

Dit artikel verscheen eerder op stadsliefde.com, op 22 november 2015.